بررسی مقالات با موضوع زمان تحویل در زنجیره تأمین – بررسی مقاله نهم

عنوان: تصمیمات قیمت‌گذاری و زمان تحویل با در نظر گرفتن رفتار ریسک‌پذیر یکی از اعضای زنجیره

چکیده: این مقاله، چگونگی تعیین زمان تحویل تعهد شده و قیمت یک شرکت ریسک‌پذیر را در شرایطی که تقاضای بازار نه‌تنها به قیمت فروش بلکه به زمان تحویل تعهد شده نیز بستگی دارد، بررسی می‌کند. دو سناریو بررسی می‌شوند: (1) قیمت و مدت‌زمان تحویل تعهد شده مستقل از یکدیگر هستند و (2) قیمت به زمان تحویل تعهد شده وابستگی دارد. همچنین، بررسی‌شده است که چگونه ریسک‌پذیری تصمیم‌گیرندگان بر انتخاب قیمت بهینه، زمان تحویل تعهد شده و تابع مطلوبیت یک تصمیم‌گیرنده ریسک‌پذیر تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، با انجام تحلیل‌های حساسیت، اثرات متقابل ریسک‌پذیری تصمیم‌گیرنده و پارامترهای مختلف، ازجمله شاخص‌های کشش قیمت و زمان تحویل، هزینه‌های موجودی و همچنین پارامترهای ظرفیت بر تصمیم‌گیری‌ها و ابزارهای بهینه بررسی‌شده است تا بتوانند پیامدهای مدیریتی را برای مدیران زنجیره تحت شرایط رقابت مبتنی بر زمان ارائه دهند.

کلمات کلیدی: زمان تحویل تعهد شده، قیمت، ریسک‌پذیری، شاخص CVaR

مقدمه:

در اقتصاد جهان امروز، تنها رقابت بر قیمت کافی نیست. یکی از مهم‌ترین سیاست‌ها برای به دست آوردن مزیت رقابتی، رقابت مبتنی بر زمان است که تمرکز آن بر مدیریت زمان، به‌ویژه زمان تحویل، برای پاسخگویی سریع به نیازهای مشتری است. درنتیجه، زمان تحویل، علاوه بر قیمت، به عاملی اصلی در تعیین مزیت رقابتی یک شرکت تبدیل‌شده است. بنابراین، چگونگی حفظ نیازهای مشتری و افزایش تقاضای مشتری از طریق تعیین دقیق زمان تحویل تعهد شده و قیمت بهینه، به یک موضوع جالب و مهم برای شرکت‌ها تبدیل‌شده است. اگر یک شرکت مدت‌زمان تحویل تعهد شده کوتاه‌مدت را برای جذب تقاضای بیشتر تعیین کند، با توجه به افزایش تقاضای مشتری، عدم اطمینان در فرآیندهای تولید و تحویل یا سایر عوامل غیرقابل‌کنترل، تحقق کلیه سفارش‌ها بدون تأخیر سخت‌ خواهد شد. اگر یک شرکت مدت‌زمان تحویل تعهد شده طولانی‌تری را تعیین کند، تقاضا کاهش می‌یابد که در این صورت سود شرکت کاهش می‌یابد.

مسئله مهمی که در بیشتر مقالات قبلی مرتبط با رقابت زمان محور موردتوجه قرار نگرفته است، ریسک‌پذیری تصمیم‌گیرندگان است. به‌طور سنتی، مدیران ریسک‌گریز با بهینه کردن سود یا هزینه مورد انتظار در مورد زمان تحویل و قیمت تصمیم می‌گیرند. بااین‌حال، در عمل، نمونه‌های بسیاری نشان می‌دهند که تصمیم‌گیری مدیران تحت عدم اطمینان همیشه در جهت بهینه‌سازی سود یا هزینه مورد انتظار نیست. مدیران ممکن است ریسک‌پذیری متفاوتی داشته باشند و همیشه ریسک‌گریز نباشند. یک تصمیم‌گیرنده ریسک‌پذیر و تصمیم‌گیرنده مستعد ریسک‌پذیری می‌توانند تحت شرایط مشابه، تصمیمات کاملاً متفاوتی بگیرند. این ویژگی در تصمیم‌گیری نقش مهمی ایفا می‌کند؛ بنابراین، توجه به ریسک‌پذیری مدیران مختلف در الگوی رقابت مبتنی بر زمان برای تعیین تصمیمات کاربردی مهم است.

این مقاله با مقالات پیشین ارتباط نزدیکی دارد، زیرا زمان تحویل تعهد شده و قیمت‌گذاری را در نظر گرفته است. بااین‌حال، این مقاله با مطالعات قبلی متفاوت است چراکه این فرض در ادبیات مدیریت زمان تحویل که تصمیم‌گیرندگان ریسک‌پذیر هستند نادیده گرفته‌شده است. در این مقاله فرض شده است تصمیم‌گیرنده ریسک‌پذیر است و بررسی می‌شود که چگونه ریسک‌پذیری بر تصمیمات قیمت، زمان تحویل تعهد شده و تابع مطلوبیت تصمیم‌گیرنده تأثیرگذار است. علاوه بر این، به ارائه تحلیل­های پارامتریک برای بررسی تأثیرات متقابل ریسک‌پذیری تصمیم‌گیرنده و پارامترهای مختلف ازجمله شاخص‌های کشش قیمت و زمان تحویل، هزینه‌های موجودی و همچنین پارامترهای ظرفیت انجام‌شده است.

نوآوری‌ها:

•          مقالات بسیاری مدیریت زمان تحویل را در نظر گرفته‌اند اما اغلب آن‌ها ریسک‌پذیر بودن تصمیم‌گیرنده را نادیده گرفته‌اند.

•         در این مقاله، CVaR به‌عنوان معیار تصمیم‌گیری برای اندازه‌گیری ریسک‌پذیری تصمیم‌گیرنده انتخاب‌شده است.

•         در این مقاله، دو مدل در نظر گرفته‌شده است که در یکی از آن‌ها قیمت و زمان تحویل مستقل‌ از یکدیگر هستند و در دیگری قیمت به زمان تحویل وابسته است.

مدل ارائه‌شده:

در مدلی ساده، یک شرکت ریسک‌پذیر محصولی را در یک بازار رقابتی که در آن تقاضا به قیمت و زمان تحویل تعهد شده حساس است عرضه می‌کند. فرض شده است که تقاضا به‌طور خطی به قیمت و زمان تحویل تعهد شده وابسته است. شرکت ریسک‌پذیر باید قیمت و زمان تحویل تعهد شده را به گونه­ای تعیین نماید که بین سود ناشی از تقاضا و هزینه‌های نگهداری و جریمه تأخیر ناشی از زودتر یا دیرتر بودن زمان تحویل واقعی از زمان تحویل تعهد شده تعادل برقرار نموده و کارایی عملکرد خود را حداکثر نماید.

مفروضات:

•          تابع تقاضا به صورت رابطه خطی وابسته به قیمت و زمان تحویل تعهد شده است:

•          تابع هزینه موجودی شرکت وابسته به زمان تحویل است:

درصورتی که زمان تحویل تعهد شده بیشتر از زمان تحویل واقعی باشد، شرکت هزینه نگهداری h را متحمل می‌شود. درصورتی که زمان تحویل تعهد شده کمتر از زمان تحویل واقعی باشد، شرکت هزینه جریمه تأخیر b را متحمل می‌شود.

•          در مدل اول که قیمت و زمان تحویل تعهد شده مستقل‌ از یکدیگر هستند، تابع هدف شرکت به‌صورت رابطه زیر است:

•          در مدل اول که قیمت و زمان تحویل تعهد شده مستقل‌ از یکدیگر هستند، تابع هدف شرکت تحت معیار CVaR به‌صورت رابطه زیر است:

که در آن، R نشان‌دهنده مجموعه اعداد حقیقی است.  نشان‌دهنده درجه ریسک‌پذیری شرکت است که مقدار صفر یعنی شرکت ریسک‌پذیر و مقدار یک آن یعنی شرکت ریسک‌گریز است. v هم نشان‌دهنده حداکثر سود ممکن تحت یک مقدار معین درجه ریسک‌پذیری شرکت است.

•          تابع قیمت وابسته به زمان تحویل تعهد شده به‌صورت زیر است:

که در آن، اپسیلون نشان‌دهنده حداکثر قیمت در شرایطی که زمان تحویل تعهد شده صفر است.

•          در مدل دوم که قیمت به زمان تحویل تعهد شده وابسته است، تابع تقاضا به‌صورت رابطه زیر به دست می‌آید:

که در آن، داریم:

•          در مدل دوم که قیمت به زمان تحویل تعهد شده وابسته است، تابع هدف شرکت به‌صورت رابطه زیر است:

•         در مدل دوم که قیمت به زمان تحویل تعهد شده وابسته است، تابع هدف شرکت تحت معیار CVaR به‌صورت رابطه زیر محاسبه می‌شود:

تحلیل حساسیت:

تأثیر درجه ریسک‌پذیری و شاخص‌های کشش قیمت و زمان تحویل تعهد شده بر تصمیمات بهینه (قیمت، زمان تحویل و تقاضا) و کارایی (سودآوری) شرکت تحت مدل اول، در نمودارهای زیر بررسی‌شده است:

از شکل (a) نتیجه می‌شود که زمان تحویل تعهد شده بهینه با افزایش ریسک‌پذیری شرکت‌ها افزایش می‌یابد. این نتیجه با شرایط دنیای واقعی تطابق دارد چراکه هر چه شرکت ریسک‌پذیرتر باشد زمان تحویل تعهد شده طولانی‌تری را تعیین می‌کند تا از هزینه جریمه تأخیر و دیرکرد جلوگیری کند. به‌علاوه، به ازای یک مقدار معین درجه ریسک‌پذیری، زمان تحویل تعهد شده به ازای نسبت شاخص‌های کشش قیمت و زمان تحویل کمتر، کوتاه‌تر خواهد بود چراکه هر چه این نسبت کمتر باشد (کمتر از یک)، مشتری‌ها حساس‌تر به زمان تحویل خواهند بود؛ بنابراین، شرکت باید زمان تحویل تعهد شده کوتاه‌تری را برای جذب مشتری بیشتر تعیین کند. هر چه نسبت شاخص کشش‌ها بیشتر باشد (بزرگ‌تر از یک) نشان می‌دهد که مشتریان بیشتر به قیمت حساس هستند، مشتری حساس به قیمت تمایل به دریافت تخفیف دارد و مدت‌زمان طولانی‌تری هم صبر می‌کند؛ بنابراین، شرکت زمان تحویل تعهد شده طولانی‌تری را تعیین می‌کند. شکل (b) نشان می‌دهد که به ازای نسبت کشش‌های کمتر، به دلیل اثر متقابل درجه ریسک‌پذیری شرکت و زمان تحویل تعهد شده، با افزایش ریسک‌پذیری شرکت، قیمت بهینه و زمان تحویل تعهد شده افزایش می‌یابد. از شکل‌های (c) و (d) نتیجه می‌شود که به دلیل تأثیر متقابل درجه ریسک‌پذیری بر زمان تحویل تعهد شده و قیمت بهینه، تقاضای بازار و متعاقباً سودآوری شرکت با افزایش ریسک‌پذیری کاهش می‌یابد.

نتایج:

•          با افزایش درجه ریسک‌پذیری شرکت، زمان تحویل تعهد شده برای جلوگیری از هزینه جریمه تأخیر بیشتر، افزایش می‌یابد. همچنین، شرکت با ریسک‌پذیری بسیار زیاد محافظه‌کارانه عمل خواهد کرد و زمان تحویل تعهد شده طولانی‌تری را انتخاب می‌کند حتی اگر مشتریانش نسبت به زمان تحویل حساس‌تر باشند.

•          قیمت بهینه به تأثیر متقابل درجه ریسک‌پذیری شرکت و زمان تحویل تعهد شده بستگی دارد.

•          راه‌حل‌های بهینه برای مشتریان حساس به زمان تحویل و مشتریان حساس به قیمت با تغییر نسبت شاخص‌های کشش قیمت و زمان تحویل متفاوت هست.

•          برخلاف مطالعات قبلی که نشان داده‌اند تحت شرایط ریسک‌گریز، زمان تحویل تعهد شده برای مشتریان حساس به زمان تحویل کوتاه‌تر از زمان تحویل تعهد شده برای مشتریان حساس به قیمت است؛ این مقاله نتیجه می‌گیرد که ریسک‌پذیری تصمیم‌گیرنده تأثیر زیادی بر راه‌حل‌های بهینه خواهد داشت.

•          یک هزینه جریمه تأخیر بیشتر و یک تصمیم‌گیرنده ریسک‌پذیرتر منجر به زمان تحویل تعهد شده طولانی‌تر می‌شوند.

•          هر چقدر ظرفیت تولید بیشتر باشد، زمان تحویل کوتاه‌تر و قیمت پایین‌تری برای جذب تقاضای بازار بیشتر تعیین می‌شود.

•          هر چه درجه ریسک‌پذیری شرکت افزایش می‌یابد، تأثیر ظرفیت تولید بر قیمت بهینه بیشتر می‌شود.