زنجیره تامین دارو - قسمت دهم

مدیریت موجودی در زنجیره تأمین دارو و پژوهش در این حوزه

پیش نوشت: در قسمت‌های قبلی تا حدودی با زنجیره تأمین دارو و اجزا و چالش‌های آن آشنا شدیم. با توجه به اینکه بسیاری از دانشجویان مهندسی صنایع به دنبال تعیین موضوع پایان‌نامه  در حوزه زنجیره تأمین دارو هستند به نظرم رسید شاید بد نباشد بعضی قسمت‌ها را به بررسی موضوعات و تحقیقات انجام شده در این حوزه بپردازیم. در این قسمت به 

 بررسی مبحث مدیریت موجودی در زنجیره تأمین دارو می‌پردازیم.

اصل مطلب: اگر خاطر شریف خوانندگان عزیز باشد در یکی از شماره‌های قبلی به معرفی تحقیقی پرداختیم که در آن ده چالش اساسی در زنجیره تأمین دارو با توجه به نظرات خبرگان این حوزه به ترتیب اهمیت طبقه بندی شده بود. اگر نگاهی به لیست ده موردی داشته باشیم متوجه خواهیم شد که بسیاری از موارد ذکر شده به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم با مبحث مدیریت موجودی در ارتباط هستند. در این تحقیق، دومین چالش اساسی از نظر خبرگان صنعت دارو مدیریت موجودی معرفی شده است. علاوه بر این، چالش‌های دیگر همچون مدیریت سفارشات، کمبود، تاریخ انقضاء و مدیریت انبارها و حتی کنترل دما هر یک به نحوی با بحث مدیریت موجودی در ارتباط هستند. تعداد اقلام دارویی بسیار زیاد است. چیزی نزدیک به 3000 قلم در برخی شرکت‌های توزیع سراسری. بسیاری از این اقلام غیر قابل جایگزین هستند و وجود آن‌ها در داروخانه‌ها و مخصوصاً بیمارستان‌ها ضروری است. کمبود موجودی در سیستم های سلامت می‌تواند منجر به از دست رفتن جان عزیزی شود. در چنین شرایطی شاید در نظر گرفتن هزینه کمبود برای داروها نشدنی، غیرمعقول و مهم‌تر از همه غیرانسانی به نظر برسد. بنابراین ارائه سطح سرویس بالا برای داروها ضروری است و وقوع کمبود در این سیستم بسیار ناگوار می باشد.

بسیاری از داروها تاریخ انقضاء مشخصی دارند. بنابراین نگهداری مقادیر بیش از حد آن‌ها در سیستم ممکن است منجر به ضایعات و از بین رفتن داروها شود. در گزارشی (آنفولانزا و مهندسی صنایع)  در ارتباط با بحران آنفولانزا و ارتباط آن با واکسن‌های تاریخ نزدیک و بیانات وزیر محترم بهداشت صحبت کردیم و اینکه این امر می‌تواند موجب ایجاد بحران در جامعه شود. همچنین معمولاً داروخانه‌ها از دریافت دارویی که کمتر از 6 ماه از تاریخ انقضای آن باقی‌مانده باشد طفره می‌روند.  بنابراین شاید بتوان گفت ارزش دارو با نزدیک شدن تاریخ انقضا روز به روز کاسته می‌شود و همین امر سبب می‌شود که در برخی مواقع شرکت‌ها با شرایط ویژه اقدام به فروش داروها کنند. علاوه بر ای بسیاری از داروها باید حتماً در یخچال و تحت کنترل دمایی نگهداری شوند. یخچال‌هایی که حجم مشخصی دارند و بنابراین بحث ظرفیت انبار در نگهداری این اقلام اهمیت پیدا می‌کند. اگر این موارد را کنار هم قرار دهیم فکر می‌کنم تا حدی با دشواری مدیریت موجودی در این زنجیره حساس و استراتژیک پی ببریم. البته ناگفته نماند چالش‌های مدیریت موجودی در شرکت‌های تولیدکننده، توزیع‌کننده و خرده‌فروشی‌ها با یکدیگر متفاوت است و هر کدام شرایط خاص خود را دارند.

تعدادی مقاله در ارتباط با بحث کنترل موجودی در زنجیره تأمین دارو به چاپ رسیده است. پژوهشگران عزیز می‌توانند برای جستجوی مقالات و تحقیقات انجام شده در این حوزه از جستجوی همزمان کلیدواژه‌های زیر استفاده نمایند.

"Pharmaceutical supply chain"/"drug supply chain"/"pharmaceutical"/"medicine"

+

"Inventory" / "inventory control"/ "inventory management"/ "order management"

البته این‌ها مواردی بودند که به ذهن بنده رسید و قطعاً کلیدواژه‌های دیگر و بهتری هم وجود دارند. با اندکی جستجو فکر می‌کنم پژوهشگران عزیز با مقاله زیر برخورد کنند.

این مقاله مستخرج از پایان‌نامه دکترای آقای Woosley  در سال 2009 است. فکر می کنم یکی از راه‌های مفید برای پیدا کردن مقالات یک حوزه، جستجوی نام نویسندگان مقاله و پیدا کردن تحقیقات دیگر آن‌ها باشد. به‌عنوان‌مثال، در این مورد کل پایان‌نامه دکترای آقای Woosley در سایت دانشگاه ایشان قرار داده شده است و اگر علاقه داشتید می‌توانید از لینک زیر آن را دریافت کنید.

Improving Healthcare Supply Chains and Decision Making in the Management of Pharmaceuticals

با توجه به اینکه در مقالات بسیاری از موارد به‌طور خلاصه بیان می شوند فکر می‌کنم مطالعه اصل پایان‌نامه ایشان برای پژوهشگران این حوزه بسیار مفید باشد. برای بنده جالب بود که ایشان در مقدمه پایان‌نامه بیان می کنند که چه مسئله‌ای منجر به ایجاد انگیزه برای تعریف  این موضوع پایان نامه شده است. گویا ایشان به یک مرکز درمانی مراجعه کرده بودند و وقتی با تأخیر 8 ساعته در اتاق انتظار مواجه می‌شوند و خطاهای سیستم در ارائه خدمات سلامت را حس می‌کنند به این فکر می‌افتند که این تحقیق را انجام دهند. با خواندن این مطلب بنده یاد جمله معروف کنفسیوس افتادم که بجای لعنت به تاریکی، کاش شمعی روشن کنیم.

پی‌نوشت: به‌منظور دسترسی آسان‌تر به این سلسله مطالب، ازاین‌پس خوانندگان عزیز می‌توانند به بخش زنجیره تأمین دارو در وبلاگ مراجعه نمایند.

محمدرضا نعمت الهی ([e-mail])