هماهنگی در زنجیره تأمین –رویکرد نظریه بازی ها در ادبیات هماهنگی (بررسی مقاله دوم)

علاوه بر مواردی که درخصوص اهمیت هماهنگی زنجیره تامین پیشتر بیان شده است، می توان به گزارش فارستر[1] اشاره داشت که:

" همانگونه که تولیدکنندگان و خرده فروشان به اهمیت نقش خود در جهت قدرت و اختیار دادن به مشتریان پی می برند، هماهنگی و همکاری در زنجیره تامین درجهت رفع تعارضات و مشکلات موجود در زنجیره موثر خواهد بود. "

1-مقدمه:

در دنیای رقابتی امروز رشد سریع فناوری اطلاعات و اینترنت به تولید کنندگان این امکان را می دهد تا علاوه بر کانال توزیع سنتی که از طریق خرده فروشان محصولاتشان به فروش می رسد، بتوانند محصولات خود را به صورت مستقیم برای مشتریان عرضه نمایند که در حقیقت این روش توزیع، کانال مستقیم نامیده می شود.

اگرچه کانال مستقیم معمولا به عنوان کانال فروش مورد استفاده قرار می گیرد اما کاربردهای دیگری نیز دارد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره داشت:

·   

• پشتیبانی اطلاعات و فروش
• کنترل قیمت خرده فروشی که در نتیجه آن مشکل حاشیه سود [2]کاهش می یابد.

بنابراین، کانال مستقیم منجر به ایجاد حاشیه سود بیشتر برای تولید کنندگان می گردد و همچنین از نقش غالب خرده فروشان در زنجیره جلوگیری می کند.  

در کانال مستقیم، رقابت بر سر قیمت بین تولید کنندگان و خرده فروشان امری غیر قابل اجتناب است به این دلیل که هر دو کانال یک محصول یکسان را با قیمت های مختلف عرضه می کنند که این تفاوت قیمت به خاطر تفاوت شیوه دریافت محصول توسط مشتریان می باشد.

در ادبیات موجود، بیشتر پژوهش های انجام گرفته به هماهنگ سازی یک کانال توزیع در زنجیره پرداخته اند و مسئله هماهنگی دو کانال مستقیم و خرده فروشی در یک سیستم زنجیره تامین کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

بنابراین هدف این مقاله بررسی تصمیمات قیمت گذاری علاوه بر مسئله هماهنگی یک زنجیره با دو کانال توزیع است.

نوآوری های مقاله:

• بررسی یک زنجیره با دو کانال توزیع توسط دو عضو شامل یک تولید کننده استکلبرگ و یک خرده فروش علاوه بر بررسی استراتژی قیمت گذاری هر یک از اعضا
• بررسی مسئله هماهنگی یک زنجیره با دو کانال توزیع با استفاده از قرارداد قیمت عمده فروشی و قیمت فروش کانال مستقیم
• بررسی قابلیت بهبود هماهنگی زنجیره با دو کانال توزیع از طریق درنظر گرفتن دو توافق تعرفه دو بخشی و تسهیم سود مذاکره شده در قرارداد قیمت عمده فروشی و قیمت فروش کانال مستقیم

2-مفروضات مدل و مدلسازی ریاضی:

این مقاله استراتژی قیمت گذاری تولید کننده را در یک زنجیره تامین دو کاناله (کانال خرده فروش و کانال مستقیم) با استفاده از مکانیزم هماهنگی مورد بررسی قرار داده است.

در زنجیره تامین مورد بررسی، تولید کننده به عنوان رهبر استکلبرگ و خرده فروش نیز پیرو در نظر گرفته شده است.

تقاضا وابسته به قیمت خرده فروشی و به صورت تابع خطی در نظر گرفته شده است. 

1-2-زنجیره با یک کانال خرده فروشی:

در ابتدا حالتی را در زنجیره بررسی می کنیم که تنها یک کانال توزیع برای محصول وجود دارد.

تولید کننده به عنوان رهبر، قیمت عمده فروشی را براساس پیش بینی واکنش خرده فروش بر قیمت خرده فروشی تعیین می کند.

در این حالت، مسئله مورد بررسی تولید کننده بیشینه سازی تابع سود خود از طریق تعیین قیمت عمده فروشی  طبق رابطه زیر است:

به طور مشابه، خرده فروش نیز هدف بیشنیه نمودن تابع سود خود را براساس تعیین قیمت خرده فروشی  به شرح زیر دنبال می کند:

2-2- ساختار غیرمتمرکز زنجیره با دو کانال توزیع:

حالت دومی که بررسی می شود حالتی است که تولید کننده کانال مستقیم را برای توزیع محصول راه اندازی می کند. این حالت را زنجیره دو کاناله غیرمتمرکز می نامیم که در آن تولید کننده و خرده فروش هر یک به طور مستقل توابع خود را بیشینه می کنند.

در این حالت، دو کانال مستقیم و خرده فروشی در یک بازار مشترک رقابت می کنند.  

تولید کننده قیمت عمده فروشی  و قیمت فروش کانال مستقیم  را تعیین می کند.

خرده فروش نیز براساس قیمت عمده فروشی و قیمت فروش کانال مستقیم که توسط تولید کننده اعلام شده به تعیین قیمت خرده فروشی می پردازد.

توابع تقاضا در کانال خرده فروشی و مستقیم به ترتیب به صورت زیر در نظر گرفته شده اند:

در مورد تابع سود خرده فروش نیز خواهیم داشت:

در این حالت به منظور به دست آوردن مقادیر بهینه متغیرها از روش آزادسازی لاگرانژ استفاده شده است.

3-ساختار هماهنگ زنجیره با دو کانال توزیع:

در این بخش ساختار ادغام عمودی (سیستم متمرکز) در زنجیره با دو کانال توزیع مورد بررسی قرار گرفته است.

در این حالت مسئله مورد بررسی بیشینه سازی تابع سود کل زنجیره براساس قیمت های دو کانال توزیع می باشد که به صورت زیر تعریف می گردد:

مقدار بهینه تابع سود کل زنجیره در حالت متمرکز به صورت زیر به دست می آید:

نتایج نشان داد ساختار متمرکز زنجیره با دو کانال توزیع در صورتی که هر دو کانال فروش داشته باشند، منجر به بهبود کارایی زنجیره می شود.

3-1- قرارداد هماهنگی قیمت عمده فروشی و قیمت فروش کانال مستقیم  در زنجیره با دو کانال توزیع:

در حالت زنجیره غیرمتمرکز با دوکانال توزیع، با در نظر گرفتن مقادیر معلوم قیمت عمده فروشی  و قیمت فروش کانال مستقیم ، قیمت خرده فروشی به صورت زیر محاسبه می گردد:

محاسبه قیمت فروش کانال توزیع مستقیم در حالت زنجیره متمرکز با دو کانال توزیع نشان داد که مقدار بهینه قیمت فروش کانال توزیع مستقیم که توسط تولید کننده تعیین می شود در دو حالت غیرمتمرکز و متمرکز زنجیره یکسان است.

به منظور اجرای مدل هماهنگ، تولید کننده قیمت عمده فروشی و قیمت فروش کانال توزیع مستقیم را ارائه می کند. اگر قرارداد ارائه شده برای خرده فروش جذابیت کافی داشته باشد، قیمت خرده فروشی و قیمت عمده فروشی به صورت زیر به دست خواهند آمد:

و به این ترتیب توابع سود تولید کننده، خرده فروش و کل زنجیره به صورت زیر محاسبه می شوند:

تابع سود محاسبه شده در حالت هماهنگ دقیقا برابر با تابع سود به دست آمده در حالت متمرکز است.

3-2- پیاده سازی قرارداد قیمت عمده فروشی و قیمت فروش کانال مستقیم با درنظر گرفتن توافق بر تعرفه دوبخشی

در این حالت، با توافق بر یک تعرفه دوبخشی، تولید کننده هزینه ثابت[1]  همراه با قرارداد را پیشنهاد می دهد.

شرط پذیرش قراردادتوسط خرده فروش:

در صورتی که هزینه ثابت  در رابطه زیر برقرار باشد،
خرده فروش قرارداد مذکور را می پذیرد. به عبارت دیگر؛

شرط پیشنهاد قرارداد توسط تولید کننده:

در صورتی که هزینه ثابت  در رابطه زیر برقرار باشد،

تولید کننده تمایل به پیشنهاد قرارداد مذکور را دارد. به عبارت دیگر؛

3-3-پیاده سازی قرارداد قیمت عمده فروشی و قیمت فروش کانال مستقیم با درنظر گرفتن توافق بر سر تسهیم سود

در قرارداد توافق بر تسهیم سود، تولید کننده و خرده فروش درخصوص تقسیم سود کل زنجیره مذاکره می کنند.

شرط پذیرش قرارداد  توسط خرده فروش:

شرط پیشنهاد قراردادتوسط تولید کننده:

3-4- مثال های عددی:

شرایط پذیرش قرارداد هماهنگی ارائه شده به همراه دو توافق در نظر گرفته شده به صورت شماتیک در دو شکل زیر نشان داده شده است.

4- کاربردها:

در طراحی قرارداد هماهنگی بین تولید کننده استکلبرگ و خرده فروش در یک زنجیره با دوکانال توزیع، ترجیحات مشتریان نقش حیاتی در تصمیمات قیمت گذاری ایفا می کند.

مدیران می توانند به اطلاعات در خصوص علاقه مندی و ترجیح مشتریان به کانال توزیع خرده فروشی و یا کانال مستقیم از طریق مطالعات بازار همچون مصاحبه دست یابند.

5-نتیجه گیری:

• نتایج نشان داد زنجیره با دو کانال توزیع توانایی افزایش سود تولید کننده را علاوه بر بهبود کارایی زنجیره دارد.
• در صورتی که در یک زنجیره با دو کانال توزیع، خرده فروش تنها درصورتی سود می برد که میزان علاقه مندی مشتریان به کانال توزیع خرده فروشی بالا باشد.
• قرارداد هماهنگی ارائه شده براساس قیمت عمده فروشی و قیمت فروش کانال مستقیم، قابلیت هماهنگی زنجیره با دو کانال توزیع را نشان داد.
• قرارداد هماهنگی ارائه شده با در نظر گرفتن دو توافق پیشنهاد شده (تعرفه دوبخشی و تسهیم سود مذاکره شده) قابلیت هماهنگ سازی زنجیره با دو کانال توزیع را در شرایطی که هزینه ثابت پرداخت شده توسط خرده فروش و نیز سهم مذاکره شده برای سود خرده فروش در یک محدوده مشخص باشند، نتیجه داد. علاوه بر این، در مقایسه با ساختار غیرمتمرکز زنجیره، مدل هماهنگی ارائه شده با در نظر گرفتن دو توافق مذکور، نتایج برد-برد برای هر دو عضو زنجیره حاصل کرد.

[1] Forrester Report

[2] Double marginalization problem

[3] Lump sum fee