زنجیره تامین خون - قسمت چهارم

در قسمت اول به معرفی خون و ویژگی های خاص آن و در قسمت دوم به انواع محصولات خونی و کاربردهای آن و در قسمت سوم به معرفی گروه های خونی و انتقال مابین آنها پرداخته شد. در این قسمت به مدیریت زنجیره تامین خون و انواع مسائل آن می پردازیم.

 

مدیریت زنجیره تامین فرایند برنامه­ریزی، اجرا و کنترل عملیات مرتبط با زنجیره تامین در بهینه‌ترین حالت ممکن است.  مدیریت زنجیره تامین در برگیرنده تمامی جابجایی‌ها و ذخیره مواد اولیه، موجودی در حین کار و محصول تمام شده از نقطه شروع اولیه تا نقطه پایان مصرف می‌باشد. ساختار یک زنجیره تامین عبارتند از: تامین­کنندگان ماده اولیه، تامین­کنندگان اصلی، تولید­کننده، عمده­فروشان، خرده­فروشان و مشتریان که هر­کدام وظایف و کارکردهای مخصوص به خود دارند و که هدف این زنجیره دریافت خون از یک انسان و اهدای خون به انسان دیگر است. در شکل زیر ساختار زنجیره تامین خون آورده شده است.

خون یک محصول معمولی نیست، تأمین خون از اهداکنندگان معمولا بی­قاعده است و تقاضا برای محصولات خونی تصادفی است. هنوز تطبیق عرضه و تقاضا بصورت موثر در تحقیقات مختلف حل نشده است. محصولات خونی فسادپذیر نیز هستند که این مورد، مسائل مربوط به خون را پیچیده­تر می­سازد. کمبود محصولات خونی از آنجایی که می­توانند باعث افزایش نرخ مرگ و میر شوند، هزینه­های گزافی برای جامعه به دنبال خواهند داشت. از طرف دیگر از آنجایی که اهداکنندگان خون گروه کوچکی از جامعه را تشکیل می­دهند و اهداکنندگان می­بایست مدت زمانی را میان هر دو بار اهدایشان فاصله بیاندازند، فاسد شدن محصولات خونی نیز قابل قبول نیست. همچنین تنها درصد کمی از از جمعیت جز اهداکنندگان خون به شمار می­آیند. به همین دلیل می­بایست مسائل مربوط به روانشناسی و انگیزش اهداکننده نیز در نظر گرفته شوند. البته این موضوع از حوصله­ی تحقیق در عملیات خارج است. در مطالعه مدیریت تامین محصولات خونی، غیر ممکن است که بتوان در مورد خون به عنوان یک محصول واحد نام برد. به عبارت دیگر خون معمولا در حالت کامل و تجزیه نشده­ی خود از اهداکنندگان گرفته می­شود (که در اصطلاح به آن خون کامل می­گویند). البته برخی از اجزا مانند پلاکت­های خون می­توانند به صورت مستقیم از اهداکننده گرفته شوند. در این روش اهداکننده به یک وسیله­ای به نام آفرزیس وصل می­شود که درآن خون بیمار می­چرخد. این ماشین می­تواند اجزا مورد نظر را فیلتر کند و از خون جدا کند. این عمل در حالی انجام می شود که مابقی اجزای خون به اهدا کننده بر می­گردد. هزینه این عمل از روشی که معمولا در آن پلاکت از خون کامل اخذ شده از اهداکننده گرفته می­شود بیشتر است. بعد از اینکه خون از اهداکننده گرفته می­شود معمولا در ماشین گریز از مرکز به سه جز اصلی تقسیم می­شود. گلبول­های قرمز، پلاسما، پلاکت خون، که اجزای مختلف آن فساد متفاوتی دارند و جداسازی آنها باعث می­شود که بتوان از آنها برای احتیاجات خاصی برای بیماران استفاده کرد. برای مثال ازپلاسمای خون برای درمان سوختگی استفاده می­شود شکل زیر توزیع مقالات مرتبط با مدیریت زنجیره تامین محصولات خونی در طول زمان را نشان می­دهد و همانطور که مشخص است مقالات موجود در این زمینه از نظر تعداد،  یکی بین سال­های 1976- 1985 و دیگری در سال­های 2001-2010 بیشترین حجم را به خود اختصاص داده است.

دسته بندی که در این بخش مرور ادبیات انجام شده است بصورت زیر است:

• انواع محصولات خونی

• روش حل در برخورد با مسائل خون

• سطوح سلسله مراتبی در زنجیره تامین خون

• نوع مسئله

• نوع رویکرد

• قطعیت یا عدم قطعیت

• سنجش عملکرد

• مطالعه موردی

در گزارش بعدی به معرفی مسائل در سطح محصولات خونی پرداخته خواهد شد.

محمدرضا قطره سامانی  ([e-mail])