زنجیره تامین دارو - قسمت چهارم

پیش نوشت یک: قرار بر این شد تا طی چند شماره نگاهی به اجزای زنجیره تأمین دارو به‌طور دقیق‌تر داشته باشیم. در شماره قبلی (زنجیره تأمین دارو – قسمت سوم) به بررسی شرکت‌های تولیدی در صنعت دارو پرداختیم. پس از آنکه داروها  تولید شدند نیاز است تا آن‌ها به دست خرده‌فروشان در زنجیره تأمین دارو یعنی داروخانه‌ها، بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها رسانده شوند. این فرآیند بر عهده توزیع‌کنندگان در صنعت دارو می‌باشد. در این شماره نگاهی به 

   فرآیند توزیع در زنجیره تأمین دارو می‌اندازیم.

اصل مطلب یک: فرآیند توزیع در زنجیره تأمین دارو  

توزیع اقلام دارویی در بیشتر بازارها توسط عمده‌فروشان (wholesalers) و واردکنندگان صورت می‌گیرد. این اعضا به‌عنوان واسطه‌ای بین تولیدکنندگان و خرده‌فروشان عمل می‌کنند. به‌طورکلی، فرآیند جمع‌آوری کالاها از تولیدکنندگان و توزیع آن‌ها بین خرده‌فروشان در زنجیره تأمین را عمده‌فروشی می‌نامند. با این تعریف، فرآیند واردات را نیز می‌توان بخشی از فرآیند عمده‌فروشی به شمار آورد. در این گزارش به‌طور دقیق‌تر به فرآیند توزیع پرداخته و در شماره‌های آتی به بحث واردات در صنعت دارو می‌پردازیم.

عملکرد اصلی عمده‌فروشان تأمین داروها از تولیدکنندگان و نگهداری و توزیع آن‌ها جهت برآورده سازی نیازهای بیماران می‌باشد. در صنعت دارو، در بسیاری از مواقع نیاز مشتریان که بیماران هستند بسیار متغیر بوده و به‌راحتی قابل پیش‌بینی نیست. در این شرایط توزیع‌کنندگان با نگهداری و انبار کردن داروها وظیفه نگهداری مقادیر زیادی موجودی جهت مقابله با تقاضای پیش‌بینی نشده را بر عهده گرفته و در نتیجه دیگر نیازی نیست تا داروخانه‌ها مقادیر زیاد موجودی را انبار کنند. توزیع‌کنندگان دارو با چالش‌های لجستیکی فراوانی روبرو هستند. آن‌ها می‌بایست اقلام دارویی را از تعدادی تولیدکننده دارویی دریافت کرده و در مدت زمان کوتاهی بین تعدادی زیادی داروخانه‌های و بیمارستان‌ها توزیع کنند. علاوه بر این، با توجه به وجود قوانین و مقررات خاص توزیع دارو همچون استاندارد GDP (Good Distribution Practice) می‌بایست شرایط خاص توزیع داروها رعایت شود. با توجه به تعداد زیاد اقلام دارویی و خرده‌فروشان و همچنین وجود قوانین مقررات می‌توان درک کرد تا چه اندازه این فرآیند به مدیریت دقیق و کارا نیازمند است.

 شرکت‌های توزیع‌کننده به‌منظور سرویس‌دهی هرچه بهتر به مشتریان خود اقدام به نگهداری موجودی در انبارها می‌کنند. به همین علت آن‌ها علاوه بر هزینه‌های حمل‌ونقل با هزینه‌های مختلفی همچون هزینه‌های انبارداری و رکود سرمایه روبرو هستند. علاوه بر این، داروها عمر قفسه‌ای و تاریخ مصرف مخصوص به خود را داشته و پس از مدتی غیر قابل استفاده می‌شوند. با نزدیک شدن تاریخ مصرف داروها فروش آن‌ها نیز دشوارتر شده و داروخانه‌های و بیمارستان‌ها تمایلی به پذیرش داروهای تاریخ نزدیک ندارند. در نتیجه شرکت‌های توزیع‌کننده می‌بایست تاریخ مصرف داروها را نیز در نظر گرفته تا با هزینه‌های از بین رفتن داروهاobsolescence) ) مواجه نشوند.

نگاه مهندسی صنایع به پاراگراف قبل

با خرید مقادیر زیاد داروها و نگهداری آن‌ها هزینه‌های سفارش دهی و همچنین احتمال مواجهه سیستم با کمبود  کاهش می‌یابد. اما از سوی دیگر این امر موجب افزایش هزینه‌های نگهداری، رکود سرمایه و از بین رفتن داروها خواهد شد. به نظر می‌رسد مبحث کنترل موجودی در رشته مهندسی صنایع بتواند مقدار بهینه سفارشات را با توجه به هزینه‌های نگهداری، سفارش دهی، کمبود و همچنین هزینه‌های ناشی از خراب شدن داروها به علت سر رسیدن تاریخ مصرف تعیین نماید. یکی از مقالات علمی مرتبط با این بحث مقاله زیر می‌باشد که به نظرم خواندن آن برای علاقه‌مندان به این حوزه خالی از لطف نباشد. خوانندگان عزیز می‌توانند به‌راحتی با کلیک بر روی عنوان مقاله آن را دریافت نمایند.

Pharmaceutical supply chain and inventory management strategies: Optimization for a pharmaceutical company and a hospital

در این مقاله سعی شده است تا با توجه به هزینه‌های سفارش دهی، نگهداری، زمان تحویل و همچنین با در نظر گرفتن محدودیت‌های فضای انبار و سطح سرویس سیاست‌های بهینه برای سیاست‌های بهینه کنترل موجودی برای یک شرکت تولیدکننده دارویی و یک بیمارستان تعیین شود. علاوه بر این فرض شده است بیمارستان هزینه خرید اقلام دارویی را در زمانی دیرتر از زمان دریافت سفارشات پرداخت می‌کند. به این سیاست اصطلاحاً تأخیر در پرداخت ((delay in payment گفته می‌شود که از جمله سیاست‌های رایج در فروش دارو در ایران نیز می‌باشد.

پی‌نوشت یک: به‌منظور دسترسی آسان‌تر به این سلسله مطالب، از این پس خوانندگان عزیز می‌توانند به مطالب نوشته شده توسط محمدرضا نعمت الهی ([e-mail]) در وبلاگ مراجعه نمایند

.

پی‌نوشت دو: وقتی صحبت از توزیع دارو می‌شود مباحث بسیاری وجود دارند که به نحوی مرتبط با این بحث هستند. سیاست‌های کلان دولت جهت تعیین حاشیه سود توزیع‌کنندگان، توزیع دارو در نقاط دورافتاده و عدالت در توزیع دارو، سیستم های انبارداری اتوماتیک و RFID، روش‌های توزیع اقلام یخچالی و واکسن‌ها، سیاست‌های بازاریابی دارویی با توجه به قوانین و مقررات دولتی و همه و همه تنها نمونه‌هایی از مسائل و چالش‌ها در توزیع دارو هستند. و تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل ... در شماره‌های آتی سعی می‌شود هر یک از این مباحث را بیشتر شرح داده و به بررسی آن‌ها بپردازیم.

محمدرضا نعمت الهی