مسیریابی وسایل نقلیه- قسمت اول

با توجه به اهمیت مسائل حمل و نقل در دنیای واقعی و جایگاه این مسائل در انواع سیستم های موجود، سلسله گزارشاتی با موضوع مسیریابی وسایل نقلیه از این هفته در وبلاگ قرار خواهد گرفت.

حمل و نقل در سیستم های اقتصادی اعم از خدماتی، تولیدی و توزیع از جایگاه ویژه و پراهمیتی برخوردار می­باشد و بخش عمده­ای از تولید ناخالص ملی کشورها را به خود اختصاص می­دهد. بهبود در سیستم­های حمل و نقل به معنای بهبود در مسیرهای طی شده و حذف طی مسافت­های غیر ضروری و بهینه­سازی مسیرهای طی شده در هر سیستم می­باشد. به طور متوسط حدود 20 درصد قیمت تمام شده یک محصول صرف هزینه­های توزیع آن می­شود. بنابراین چون هزینه حمل و نقل یکی از مؤلفه­های مؤثر در قیمت تمام شده محصولات و همچنین سطح رضایت مشتریان سیستم می­باشد، کاهش هزینه­های حمل و نقل کالا همواره مورد علاقه تولیدکنندگان بوده تا به این روش آنها بتوانند رقابت­پذیری کالاهایشان را در مقایسه با دیگر کالاهای مشابه در بازار ارتقا بخشند و مقدار فروش و سوددهی خود را افزایش دهندهزینه حمل و نقل یکی از مؤلفه­های مؤثر در قیمت تمام شده محصولات و همچنین سطح رضایت مشتریان سیستم می­باشد، کاهش هزینه­های حمل و نقل کالا همواره مورد علاقه تولیدکنندگان بوده تا به این روش آنها بتوانند رقابت­پذیری کالاهایشان را در مقایسه با دیگر کالاهای مشابه در بازار ارتقا بخشند و مقدار فروش و سوددهی خود را افزایش دهند.

مسئله مسیریابی وسایل نقلیه یکی از مفاهیم کاربردی در حوزه تحقیق در عملیات است که از دهه­ی 60 میلادی به آن پرداخته می­شود و تلاشهای زیادی توسط محققین در این حوزه صورت گرفته و به دنبال آن پیشرفتهای بزرگی در این زمینه بدست آمده است. مسئله مسیریابی وسایل نقلیه یکی از شناخته شده‌ترین مسایل بهینه‌سازی به حساب می­آید که هدف آن طراحی مجموعه بهینه‌ای از مسیرها برای سرویس‌دهی به مشتریان است بگونه‌ای که با محدودیت‌های موجود سازگار باشد. انواع مختلفی از سرویس‌دهی در مسائل دنیای واقعی مشاهده می‌شود. در این بین تحویل فیزیکی کالا متداولترین نوع آن است. این مسئله درحالت عادی شامل یک انبار، ناوگانی از وسایل نقلیه که در انبار استقرار یافته‌اند و مجموعه‌ای از مشتریان می‌باشد که می‌بایست سرویس‌دهی شوند. هدف مسئله مسیریابی وسایل نقلیه در ساده‌ترین و معمولترین حالت حداقل‌سازی هزینه‌های کلی طی مسیر بر اساس حداکثر زمان کاری و حداکثر محدودیت ظرفیت وسایل نقلیه می‌باشد.

مسئله مسیریابی وسایل نقلیه در واقع توسعه­ای از مسئله معروف فروشنده­ی دوره­گرد بوده است.از همان سالهای اولیه معرفی این مسئله توسعه­های زیادی بر روی این موضوع شروع به شکل گرفتن گرفت. محققان به توسعه مدلهای ریاضی پیچیده­تر و در عین حال کاربردی­تر و منطبق با دنیای واقع پرداختند و همزمان با پیشرفت­های بدست آمده در دنیای تکنولوژی و قدرت پردازش سیستم­های کامپیوتری راه حل­های گوناگونی نیز برای این مسئله توسط آنها معرفی شد. به طور مثال می­توان از اضافه شدن ملاحظاتی همچون در نظر گرفتن ظرفیت محدود برای ناوگان وسایل حمل و نقل، در نظر گرفتن چند انبار برای توزیع کالا، لحاظ نمودن پنجره­های زمانی برای ملاقات مشتریان ، ناهمگن بودن ناوگان وسایل نقلیه، گذاشت و برداشت همزمان و غیر­همزمان کالا، تحویل چند بخشی کالا به مشتریان، در نظر گرفتن ملاحظات موجودی، در نظر گرفتن ملاحظات مکانیابی انبارها و در نظر گرفتن جنبه­های زیست محیطی را نام برد که در ادامه این گزارشات به شرح این موضوعات پرداخته خواهد شد.

ادامه این گزارشات بصورت منظم و در هر هفته در وبلاگ قرار خواهد گرفت و علاقمندان به این حوزه می توانند مطالب آن را دنبال نمایند.