مسیریابی وسایل نقلیه-قسمت ششم

در قسمت­های قبل به مسئله مسیریابی وسایل نقلیه و شاخه های مختلف این مسائل پرداخته شد. حال در این قسمت، به ادامه معرفی این شاخه ها و تقسیم بندی ها و حالات خاص آنها می­پردازیم.

 

مسئله مسیریابی وسایل نقلیه احتمالی

(Stochastic VRP)

در حالات پایه و کلاسیک مسئله مسیریابی وسایل نقلیه، فرض می­شود که پارامترهای مرتبط با مسئله مانند هزینه‌ها، تقاضای مشتریان و زمان‌های سفر وسایل نقلیه قطعی باشند. در صورتی که یک و یا تعدادی از پارامترها دیگر قطعی نباشند و ماهیت تصادفی داشته باشند، با مسئله مسیریابی وسایل نقلیه احتمالی روبرو خواهیم بود. انواع مختلف مسئله مسیریابی وسایل نقلیه احتمالی بدین شرح می­باشد:

مسئله مسیریابی وسایل نقلیه با تقاضاهای احتمالی

(VRP with Stochastic Demand)

در این حالت فرض می‌شود تقاضای هر یک از مشتریان مقدار ثابت و مشخصی نداشته و از یک تابع توزیع احتمالی مشخص پیروی می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، مقدار تقاضای واقعی هر یک از مشتریان تنها در زمان ملاقات با مشتری مشخص می‌شود.

مسئله مسیریابی وسایل نقلیه با زمان‌های سفر احتمالی

(VRP with Stochastic Travel Time)

برخلاف مسائل کلاسیک مسیریابی، که در آنها زمان سفر، به صورت قطعی در نظر گرفته می­شود، در این حالت ماتریس زمان سفر قطعی نیست.

مسئله مسیریابی وسایل نقلیه با مشتریان احتمالی

(VRP with Stochastic Customers)

در این حالت مجموعه مشتریان به‌طور قطعی مشخص نبوده و هر مشتری با احتمالی در مجموعه مشتریان حضور خواهد یافت. به‌عبارت‌دیگر هر یک از مشتریان با احتمالی سفارش دهی خواهند کرد.

مسئله مسیریابی وسایل نقلیه با زمان سرویس‌دهی احتمالی

(VRP with Stochastic Service Time)

در این حالت زمان سرویس‌دهی به هر یک از مشتریان قطعی نیست. به‌عبارت‌دیگر، زمان سرویس‌دهی از تابع توزیع احتمالی پیروی می‌کند.

همان‌طور که مشاهده می‌شود مسائل مسیریابی وسایل نقلیه احتمالی از جنبه‌های گوناگون با هم تفاوت دارند. روش‌های حل در حالت احتمالی بسیار پیچیده‌تر از حالت‌های قطعی بوده و این روش‌ها جنبه‌های مختلف برنامه‌های احتمالی و عدد صحیح را با هم ترکیب می‌کنند. این نوع مدل‌ها، از نظر محاسباتی اغلب مهار نشدنی بوده و به همین علت معمولاً مثال‌های با ابعاد نسبتاً کوچک را می‌توان به‌طور بهینه حل نمود. همچنین در این حالت طراحی و استفاده از روش‌های ابتکاری نیز بسیار پیچیده خواهد بود.

مسئله مسیریابی وسایل نقلیه فازی

(Fuzzy VRP)

در مسائل واقعی و حالت­های عملی مسئله مسیریابی، برای بیان متغیرهایی همچون پنجره زمانی و یا میزان تقاضا از عبارت‌های زبانی مبهم استفاده می‌شود. به‌عنوان‌مثال مشتری بیان می‌کند: «ترجیح می‌دهم بین ساعت 2 تا 3 کالای خود را دریافت کنم» و یا اینکه «تقریباً بین 200 تا 300 کالا مورد نیاز است». در چنین شرایطی از منطق فازی جهت فرمول‌بندی پارامترهای مبهم و غیرقطعی استفاده می‌شود. در چنین شرایطی با استفاده از تئوری مجموعه‌های فازی می‌توان مسائلی را که در آن‌ها پارامترهای غیرقطعی و یا مبهم وجود دارد را به گونه­ای راحت تر مدل نمود.

مسئله مسیریابی – مکان‌یابی

(Location Routing Problem)

بررسی جداگانه مسئله مسیریابی و مکان‌یابی در یک سیستم منجر به یافتن راه‌حل‌های زیر بهینه (suboptimal) شده و در اغلب موارد هزینه‌ها افزایش می‌یابد. به همین علت در پاره­ای از موارد سعی شده تا با در نظر گرفتن همزمان این دو نوع مسئله و ترکیب آنها، تحت عنوان مسئله مسیریابی – مکان‌یابی، تا حد امکان عملکرد سیستم بهبود یابد. هدف مسئله مسیریابی – مکان‌یابی، اتخاذ تصمیم‌های مرتبط با احداث انبارها و همچنین طراحی مسیرهای مربوط به حرکت وسایل نقلیه به‌گونه‌ای است که مجموع هزینه‌های احداث انبارها و حمل‌ونقل وسایل نقلیه کمینه شود. از جمله مهم‌ترین کاربردهای مسئله مسیریابی – مکان‌یابی می‌توان به طراحی سیستم‌های جمع‌آوری زباله، مکان‌یابی صندوق‌های پست، شبکه‌های ارتباطی متحرک و توزیع خواروبار اشاره کرد.

ادامه مطالب مربوط به مسائل مسیریابی وسایل نقلیه به صورت منظم و در هر هفته در وبلاگ قرار خواهد گرفت و علاقمندان به این حوزه می توانند از طریق مراجعه به بخش مسیریابی وسایل نقلیه مطالب آن را دنبال نمایند.