زنجیره تامین خون - قسمت پنجم

در قسمت های قبل به معرفی خون و محصولات خونی و همچنین انتقال مابین گروه های خونی و ارتباط این حوزه با مدیریت زنجیره تامین پرداختیم. در این قسمت به انواع مسائل این حوزه در سطح محصولات خونی می پردازیم.

 نوع محصول خونی

این بخش شامل محصولات خون کامل، گلبول های قرمز، پلاکت ها و پلاسمای خون می­شود. تمام این اجزا غیر از پلاسما فسادپذیرند. خون یخ زده معمولا گلبول های قرمز یخ زده است. برخی از مقالات اشاره دقیق به مورد بررسی نشده است و در دسته­ی مشخصی جای نمی­گیرد. البته اکثر مقالات در ادبیات در مورد نوع محصولات خونی مورد بررسی واضح اند.

اجزایی که از آن صحبت کردیم عموما از خون کامل به دست می­آیند و در موارد متفاوتی برای بیماران به کار گرفته می­شود. گلبول­های قرمز برای جراحی و در مواردی که خون زیادی از بیماران رفته است استفاده می­شود. آنها همچنین برای بیماران دارای کم­خونی و نوزادان زودرس نیز استفاده می­شوند. پلاکت­ها برای استفاده در مواقع از دست رفتن خون و همچنین برای بیماران سرطانی کاربرد زیادی دارد. پلاسمای خون برای کمبود خون در جراحی استفاده می­شود. پلاسما در درمان بیماری­های کبد و جراحت­های سوختگی استفاده می­شود.

خون کامل و گلبول های قرمز

تفاوت میان میان خون کامل و گلبول قرمز اندک بوده و این دو واژه گاهاً با یکدیگر اشتباه می­شوند. گلبول قرمز پرتقاضاترین جز خون می­باشد. مقالاتی که در حوزه اهدا خون انتشار یافته­اند منظورشان خون کامل بوده زیرا خون از اهداکنندگان گرفته شده و سپس به اجزا دیگر تجزیه می­شود. بنابراین وقتی نویسندگان تفاوت بین گروه­های خونی را مطرح نمی­کنند، فرض بر این است که منظور آنها گلبول­های قرمز بوده است. از آنجایی که گروه­های خونی با آنتی ژن­هایی که روی گلبول­های قرمز هستند تعیین می­شوند، این فرض در نظر گرفته شده است.

پلاکت­ها نیز از لحاظ گروه خونی متفاوت­اند اما از آنجایی که آنها به دلیل عمر کمتر پیچیده­تر از گلبول­های قرمز هستند، مطمئناً محققان در تحقیق خود به این نکته اشاره می­کنند که مورد تحقیقاتیشان شامل پلاکت بوده است. از لحاظ تاریخی خون کامل و گلبول­های قرمز بیشترین سهم را در تقاضا دارند. البته برخی از مقالات این حوزه جدید نیستد و نمی­توان قرار گرفتن آنها در این دسته را دلیل بر اهمیت این محصولات در حال حاضر دانست.

پلاسما

تعداد مقالات زیادی به بررسی محصول پلاسما تاکنون نپرداخته­اند. یکی از دلایل آن می تواند پیچیدگی­های مربوط به آن باشد که نسبت به سایر محصولات خون بسیار کمتر است. در واقع پلاسما جز فسادناپذیر خون محسوب می­شود.  فریز کردن پلاسما راه مناسبی برای ذخیره­سازی آن است اما از آنجایی که برای آب شدن یخ پلاسما و استفاده از آن 20 دقیقه زمان لازم است و در شرایط اورژانسی این زمان زیاد است، معمولا انباشته­ای برای 5 روز استفاده از این محصول بصورت یخ نزده نگهداری می­کنند. به طور معمول پلاسما معمولاً پس از گرفته شدن از خون کامل بصورت یخ زده نگهداری می­شود، می­توان گفت مقالاتی که با پلاسما سر و کار دارند به طور خودکار با خون یخ زده نیز سر و کار دارند.

خون منجمد

زمانی که در مورد خون منجمد بحث می­شود بیشتر گلبول­های قرمز خون منجمد مورد نظر است. گلبول­های قرمز خون را می­توان با منجمد کردن برای چندین سال ذخیره کرد. پس از ذوب، بسته به سیستم مورد استفاده، طول عمر مجددًا بین یک تا دو هفته کوتاه می­شود. به منظور حفاظت از گلبول­های قرمز خون از عوارض جانبی انجماد (تشکیل یخ بلوری که غشای سلولی را نابود می­کند)، گلیسرول به این مایع بیولوژیکی اضافه شده است. اما اضافه کردن گلیسرول به این سیال بیولوژیکی نیز بدان معنی است که سلول­ها پس از ذوب باید شسته شوند. این فرآیند وقت گیر بوده و یک واحد از RBC گلیسرولایز شده هزینه­ای معادل سه تا چهار برابر یک واحد RBC دارد. به این جهت کارایی نگهداری از گلبول­های قرمز خون منجمد در بسیاری از موارد نسبتا پایین به نظر می­رسد.

پلاکت های خونی

در مقایسه با گلبول­های قرمز و خون کامل مقالات کمتری درباره پلاکت بحث کرده­اند. همانطور که قبل­تر اشاره شد، مشکل این محصول این است که آنها در مقایسه با دیگر محصولات خونی، طول عمر کمتری دارند. این موضوع پیچیدگی بیشتری را نیز دارد و با توجه به مقالات مربوط تحقیقات بیشتری باید در این زمینه انجام شود.

در قسمت بعد به انواع روش حل های ارائه شده برای حل مسائل این حوزه پرداخته خواهد شد.