هماهنگی در زنجیره تامین- بررسی مقاله دهم

مقدمه:

مدیریت پایداری  منجر به تعادل بین مسائل زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی می گردد امروزه، توجه و نگرانی در مورد مسائل زیست محیطی با زندگی روزانه و فعالیت­های تجاری همراه شده است. در سال 2003، گزارشی منتشر شد که براساس آن، می بایست بررسی کالاهایی که برای مصارف مختلف خریداری می­شدند، فرآیند تهیه آنها و همچنین بسته­بندی و تحویل آنها  به خصوص در بخش تولید افزایش می یافت. تلاش برای کاهش تاثیرات فعالیت­ها بر محیط زیست، مدیریت زنجیره تامین سبز نام گرفته است. براساس این گزارش، شرکت­ها به منظور داشتن زنجیره تامین سبز باید دو نگرش داشته باشند: 1) از تامین­کنندگان، ارائه مدارک از عملیات مسائل زیست ­محیطی درخواست شود. 2) بررسی شود که یک شرکت چگونه محصولات خود را طراحی، تولید و حمل می­کند.

سه مزیت مهم مدیریت زنجیره تامین سبز عبارتند از: 1) بهبود چابکی که به کاهش خطرات و نوآوری­ها کمک می­کند. 2) افزایش سازگاری که منجر به فرآیندهای نوآورانه و بهبود مستمر می­شود. 3) ترویج هم­ترازی که شامل سیاست مذاکره با تامین­کنندگان و مشتریان می­باشد و موجب چیدمان بهتر در فرآیند کسب و کار می­شود. زنجیره تامین سازگار، چابک و هم­تراز، مزیت رقابتی پایدار را بین شرکت­ها فراهم می­کند.

 

تعریف مسئله:

یک زنجیره تامین شامل یک تولیدکننده که محصولات خود را به یک خرده­فروش می­فروشد، در نظر گرفته شده است. تولیدکننده و خرده­فروش تلاش­هایی جهت مدیریت زنجیره تامین سبز انجام می­­دهند. تولیدکننده در مورد قیمت عمده­فروشی و میزان تلاش سبز خود تصمیم­گیری می­کند و خرده­فروش نیز در مورد قیمت­فروش و میزان تلاش سبز خود تصمیم­گیری می­کند. تقاضای محصول تابعی از قیمت­فروش و تلاش سبز هر دو عضو زنجیره تامین می­باشد.

مفروضات:

1) زنجیره تامین مورد نظر شامل یک تولیدکننده و یک خرده­فروش می­باشد.

2) تقاضا تابعی خطی از قیمت­فروش و تلاش سبز هر دو عضو می­باشد.

3) عملکرد محصولات سبز در بازار همگن فرض شده است.

4) پتانسیل بازار بزرگ فرض شده است.

5) در مدل سبز ارائه شده، هزینه محصولات سبز به صورت هزینه ثابت که تابعی درجه دو از تلاش سبز است، در نظر گرفته شده است.

مدل ریاضی:

در مدل پیشنهادی، تولیدکننده به عنوان رهبر بازی استکلبرگ ابتدا در مورد قیمت­عمده فروشی و تلاش سبز خود تصمیم­گیری کرده و سپس خرده فروش در مورد قیمت­فروش و تلاش سبز خود تصمیم­گیری می­کند. تابع تقاضا به صورت زیر در نظر گرفته شده است:

 در رابطه فوق، جمله اول تقاضای اولیه، جمله دوم قیمت­فروش محصول و جمله سوم و چهارم به ترتیب تاثیر تلاش سبز تولیدکننده و تلاش سبز خرده­فروش بر تقاضا می­باشند. توابع سود تولیدکننده و خرده فروش به صورت زیر محاسبه می­شوند:

در هر دو رابطه فوق، جمله اول درآمد حاصل از فروش و جمله دوم هزینه برای تلاش سبز می­باشد.

مدل متمرکز (یکپارچه):

در این مدل، بهینه سازی سود کل زنجیره تامین به عنوان یک عضو واحد مورد بررسی قرار می گیرد؛ سود کل زنجیره تامین در این بخش به صورت زیر محاسبه می­شود:

تابع سود بر حسب متغیرها، مقعر می­باشد. با برابر صفر قراردادن مشتق اول تابع سود برحسب متغیرها، مقادیر بهینه قیمت‌فروش، سطح تلاش سبز خرده فروش و سطح تلاش سبز تولیدکننده، به ترتیب به صورت زیر محاسبه می­شوند:

مدل غیرمتمرکز:

در این بخش با توجه به بازی استکلبرگ که در آن تولیدکننده رهبر و خرده­فروش پیرو است، ابتدا مقادیر بهینه متغیرهای تصمیم خرده­فروش محاسبه شده و در تابع سود تولیدکننده جایگزین می­­شوند. سپس، با محاسبه مشتق اول نسبت به متغیرهای تصمیم از تابع سود تولیدکننده، مقادیر بهینه تصمیمات تولیدکننده حاصل می­شود که به صورت زیر می­باشند:

 مقادیر بهینه تصمیمات تولیدکننده در مقادیر بهینه تصمیمات خرده­فروش جایگذاری می­شوند و مقادیر بهینه تصمیمات خرده­فروش به صورت زیر محاسبه می­شوند.

با محاسبه مقادیر بهینه متغیرها، سود کل زنجیره تامین در مدل غیرمتمرکز که برابر با مجموع سود خرده فروش و سود تولیدکننده می باشد، محاسبه می­شود.

شرایط شدنی بودن:

در این بخش، یک شرط شدنی برای پارامترهای مورد استفاده در این مقاله توسعه داده می­شود. در این مقاله، ضرایبی برای تاثیر تلاش های سبز تولیدکننده و خرده­فروش بر تقاضا و همچنین ضرایبی برای هزینه­های سبز به کار گرفته شده است. این پارامترها نقش مهمی در تعیین ناحیه شدنی دارند. با توجه به مقدار بهینه قیمت­فروش، رابطه زیر را داریم:

جهت  محاسبه سود در زنجیره تامین عبارت فوق باید مثبت باشد، بدین منظور مخرج کسر این عبارت باید مثبت باشد.

با توجه به نامنفی بودن پامترهای α و β، روابط زیر حاصل می شوند:

با ترکیب دو شرط فوق، شرط شدنی بودن پارامترها به صورت زیر حاصل می­شود:

براساس این شرط مجموع ضرایب مربوط به تاثیر تلاش تولیدکننده و خرده فروش بر تقاضا، باید به صورت فوق محدود شود. چنین شرایطی نشان دهنده یک کانال توزیع است که در آن، یک درجه­ی منطقی از تلاش سبز درخواست می­شود. به طور کلی، تلاش سبز بین تولیدکننده و خرده فروش نامتقارن است و ممکن است تولیدکننده در تلاش سبز تاثیرگذارتر باشد و بالعکس.

رابطه بین مقادیر بهینه تلاش سبز:

نسبت مقادیر بهینه تلاش سبز که توسط تولیدکننده و خرده فروش انجام می­شود، به صورت رابطه زیر می­باشد.

عبارت فوق از مقادیر بهینه تلاش سبز حاصل می­شود و نشان می­دهد، اگر تاثیر تلاش تولیدکننده در بازار بیشتر از خرده­فروش باشد یا اگر هزینه تلاش تولیدکننده کمتر از خرده فروش باشد یا هر دو مورد ذکر شده با هم برقرار باشند، تولیدکننده تلاش سبز بیشتری در زنجیره تامین انجام می­دهد. رابطه فوق در هر دو ساختار غیرمتمرکز و یکپارچه برقرار است.

مقایسه نتایج کانال­های یکپارچه و غیرمتمرکز:

در ساختار یکپارچه، با جایگذاری مقادیر بهینه در تابع سود زنجیره تامین، تابع سود کل زنجیره تامین به صورت زیر حاصل می­شود:

در حالت غیرمتمرکز، با جایگذاری مقادیر بهینه در تابع سود زنجیره تامین، تابع سود زنجیره تامین به صورت زیر حاصل می­شود:

با محاسبه نسبت سود زنجیره تامین در حالت یکپارچه و غیرمتمرکز، رابطه زیر حاصل می­شود:

در نتیجه، نامعادله زیر برای سود زنجیره تامین در حالت یکپارچه و غیرمتمرکز برقرار می­باشد:

براساس نامعادله فوق، سود کل زنجیره در حالت یکپارچه بسیار بیشتر از سود کل زنجیره در حالت غیرمتمرکز می­باشد.

مدل هماهنگی کانال سبز:

در این بخش جهت هماهنگی زنجیره تامین یک رویکرد قیمت دوبخشی ارائه شده است. قیمت عمده­فروشی که توسط تولیدکننده تعیین می­شود، قیمت کانال هماهنگی فرض شده است. تولیدکننده قیمت عمده­فروشی را تعیین کرده و خرده فروش یک هزینه ثابت F به تولیدکننده پرداخت می­کند. تحت این مفروضات، تابع سود تولیدکننده و خرده فروش به صورت زیر می­باشند:

در  قرارداد دوبخشی فوق، اگر شرایط زیر برقرار باشند و قیمت فروش برابر با قیمت­فروش در ساختار یکپارچه انتخاب شود، هماهنگی ایجاد می­شود.

براساس این قرارداد، تولیدکننده قیمت­عمده فروشی را برابر با هزینه هر واحد محصول تعیین کرده که خرده­فروش را به تعیین قیمت­فروش کمتر تشویق کند. تولیدکننده سود خود را از هزینه ثابتی که خرده فروش به او پرداخت می­کند، بدست می­آورد. میزان این هزینه ثابت مورد مذاکره بین تولیدکننده و خرده فروش می­باشد. با توجه به شرط کمتر نبودن سود خرده فروش در حالت هماهنگ نسبت به حالت غیرمتمرکز، حد بالایی برای هزینه ثابت تعین می شود و مذاکره طوری صورت می­گیرد که هر دو عضو زنجیره تمایل به شرکت در ساختار هماهنگ داشته باشند.

 مثال عددی و آنالیز حساسیت:

در این بخش، یک مثال عددی برای آنالیز عددی برخی از نتایج فوق ارائه شده است. مقادیر α از بازه [0.1,1.9] انتخاب شده­اند که تضمین می­کند در ناحیه شدنی عمل می­کنیم. تاثیر تغییرات ضرایب تلاش سبز، بر سطح تلاش ها، قیمت و سود مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در شکل های2 تا 4،  تلاش کل و  سود کل در کانال یکپارچه در مقایسه با حالت غیرمتمرکز بیشتر است. با افزایش ضریب تاثیر تلاش سبز، فاصله بین سود در حالت غیرمتمرکز و کانال یکپارچه بیشتر می­شود. با وجود اینکه، قیمت­فروش در کانال یکپارچه در مقایسه با حالت غیرمتمرکز کمتر است، ارزش ضریب تاثیر کل تلاش سبز به مقدار دو برابر می­رسد. زمانی که ضریب تاثیر کل تلاش سبز زیاد است، قیمت فروش در کانال یکپارچه بیشتر از قیمت فروش در حالت غیرمتمرکز می­باشد. در مقادیر بالای ضریب تاثیر کل تلاش سبز، جالب توجه است که فاصله بین تلاش کل، قیمت فروش و سود کل بین حالت غیرمتمرکز و یکپارچه به سرعت افزایش می­یابد. نتایج نشان می­دهد، با افزایش ضریب تاثیر تلاش سبز در حالت یکپارچه، سود به صورت نمایی افزایش می­یابد. سود اضافی بوسیله ضریب تاثیر کل تلاش سبز حاصل می­شود.

در شکل 4، تاثیر ضریب تلاش سبز کل بر سود خرده­فروش و تولیدکننده در حالت غیرمتمرکز مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به شکل، با افزایش ضریب تاثیر  تلاش سبز کل، سود خرده­فروش در حالت غیرمتمرکز افزایش یافته است.

نتایج و مفاهیم مدیریتی:

در این مقاله، یک تولیدکننده محصولات خود را به یک خرده­فروش می­فروشد. تولیدکننده برای عملکرد سبز تلاش­هایی انجام می­دهد و همچنین خرده­فروش برای فروش محصولات، تلاش سبز انجام می­دهد. تولیدکننده در مورد قیمت عمده­فروشی و تلاش سبز خود تصمیم­گیری می­کند و خرده­فروش در ارتباط با قیمت فروش و تلاش سبز تصمیم­گیری می­کند. هدف بدست آوردن شرایط تعادل برای متغیرهای مورد نظر می­باشد. نتایج نشان داد که:

1) نسبت تلاش سبز بهینه صورت گرفته توسط تولیدکننده و خرده­فروش، برابر با نسبت تاثیر سبز به نسبت هزینه سبز می­باشد. این نتیجه در هر دو حالت غیرمتمرکز و یکپارچه برقرار است. این نتیجه درصدی از تلاش های سبزرا که تولیدکننده و خرده­فروش در زنجیره تامین باید با یکدیگر ترکیب کنند، نشان می دهد.

2)  سود بهینه و تلاش­ها در کانال یکپارچه بیشتر از کانال غیرمتمرکز می­باشد.

3) در مدل تصمیم گیری هماهنگ، تلاش سبز اعضای زنجیره افزایش می­یابد. میزان تلاش سبز در مدل پکپارچه حداقل دو برابر میزان تلاش سبز در مدل غیرمتمرکز می­باشد. بنابراین، اگر اعضا خواهان سودآوری بیشتر از طریق فعالیت­های سبز باشند باید در مدل هماهنگی شرکت کنند.

4) مدل هماهنگی در تصمیمات قیمت­گذاری نیز بسیار موثر است و سود زنجیره تامین به طور قابل توجهی در مدل یکپارچه افزایش می­یابد. در ساختار یکپارچه، قیمت با توجه به تلاش­های سبز ممکن است بیشتر یا کمتر از قیمت در ساختار غیرمتمرکز باشد.

5) در این مقاله، قرارداد تعرفه دوبخشی جهت هماهنگی اعضا به کار گرفته شده است. تحت این قرارداد از هماهنگی زنجیره تامین اثر مطلوب حاصل می­شود.