زنجیره تامین دارو - قسمت ششم

سه مفهوم پایه‌ای در زنجیره تأمین دارو

در شماره‌های قبلی به بررسی اجزای اصلی در زنجیره تأمین دارو پرداختیم. ابتدا نگاهی به فرآیند تولید و تولیدکنندگان داشتیم و از تفاوت بین تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی و تولیدکنندگان محصول نهایی گفتیم. پس از آن به بررسی فرآیند توزیع و توزیع‌کنندگان پرداخته و از چالش‌های آن‌ها و دردسرهایی که عمر قفسه‌ای داروها برای آن‌ها ایجاد می‌کند گفتیم تا قوانین و مقررات خاص حاکم بر توزیع دارو همچون GDP. و درنهایت با فرآیند خرده‌فروشی و خرده‌فروشان در زنجیره تأمین دارو تا حدودی آشنا شده و به بررسی اهداف خرده‌فروشی در زنجیره تأمین دارو پرداختیم. دیدیم که در زنجیره تأمین دارو هر یک از اجزا و اعضا می‌بایست مسئولیت خود را به‌خوبی انجام دهند تا درنهایت زنجیره تأمین دارو به هدف خود نائل شود. البته مسئولیت مهم و خطیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حوزه تصمیم‌گیری‌های کلان و نظارت بر این صنعت بر کسی پوشیده نیست.

 در این شماره قصد داریم تا 

  نگاهی به سه مفهوم پایه‌ای availability ، accessibility و  affordability در زنجیره تأمین دارو داشته باشیم.. بعید می‌دانم کتاب و مقاله‌ای در حوزه زنجیره تأمین دارو بتوان پیدا کرد که این واژگان را به شکلی بیان نکرده باشند. پای صحبت‌های مدیران و خبرگان این حوزه هم که بنشینید بالاخره به نحوی صحبت از این مفاهیم به میان می‌آید و برای شما از اهمیت این مفاهیم خواهند گفت. نمی‌دانم بهتر است اسم این سه عنصر اساسی را مفاهیم بگذاریم یا اصول یا اهداف و یا چه کلمه دیگری که اهمیت و حساسیت آن‌ها به‌خوبی نشان داده شود. هرچه هست این سه واژه پایه و اساس بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها در این زنجیره بوده و می‌توان آن‌ها را  ارکان زنجیره تأمین دارو به‌حساب آورد.

Availability: رکن اول در زنجیره تأمین دارو availability و یا فراهم نمودن دارو می‌باشد. به‌طورکلی داروها توسط شرکت‌های تولیدی و واردکننده فراهم می‌شوند. وزارت بهداشت و درمان نیز مسئولیت وجود داروهای مورد نیاز جامعه و جلوگیری از وقوع کمبود آن‌ها در سطح جامعه را بر عهده دارد. در هنگام وقوع کمبود داروها مکانیزم های خاصی وجود دارد تا هر چه سریع تر مشکلات کمبود برطرف شده و داروی مورد نیاز فراهم شود. در شماره‌های آتی به‌طور دقیق‌تر به بررسی این مکانیزم ها خواهیم پرداخت.

Accessibility: در دسترس بودن دارو رکن دوم در زنجیره تأمین دارو است که اصطلاحاً به آن accessibility گفته می‌شود. پس از آنکه داروی مورد نیاز فراهم شد می‌بایست شرایطی فراهم شود تا بیماران با کمترین زحمت به داروی مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند. در این مرحله، نقش شرکت‌های توزیع‌کننده دارو و به‌خصوص شرکت‌های پخش سراسری پر رنگ می‌شود. بسیاری از داروخانه‌ها و یا بیمارستان‌ها در نقاط دورافتاده قرار گرفته‌اند و سرویس‌دهی به آن‌ها شاید از نظر اقتصادی برای شرکت‌های پخش به‌صرفه نباشد. با این حال می‌بایست تدابیری اندیشیده شود تا داروی مورد نیاز همه بیماران در هر نقطه جغرافیایی فراهم شود.

Affordability: رکن سوم در زنجیره تأمین داروaffordability است. پس از آنکه داروی مورد نیاز بیماران تأمین شده و دسترسی فیزیکی آن فراهم شد می‌بایست شرایطی مهیا شود تا بیماران قادر به پرداخت هزینه خرید داروی مورد نیاز باشند. توان اقتصادی بیماران با یکدیگر متفاوت بوده و ممکن است بسیاری از بیماران قادر به پرداخت هزینه‌های سنگین برای داروها نباشند. درنتیجه با توجه به اهمیت دارو و ارتباط آن با سلامت جامعه می‌بایست تا حد امکان داروها را برای تمامی اقشار جامعه و با هر سطحی از وضعیت اقتصادی قابل خرید نمود. اینجاست که بسیاری از معادلات اقتصادی رایج دیگر به‌طور مستقیم قابل استفاده نبوده و می‌بایست با شرایط خاص صنعت دارو و ویژگی‌های آن به تصمیم‌گیری در این حوزه پرداخت. وظیفه‌ای که بر عهده متفکران اقتصاد و مدیریت دارو می‌باشد. طور کلی این رکن از زنجیره تأمین دارو مرتبط با مباحثی همچون قیمت‌گذاری داروها و همچنین بیمه می‌باشد.

پی‌نوشت یک: در بسیاری از مواقع از سه مفهوم فوق در ارتباط با کلیه خدمات سلامت نیز علاوه بر زنجیره تأمین دارو استفاده می‌شود. به‌طور دقیق‌تر اینکه انتظار می‌رود خدمات سلامت نیز برای تمامی اقشار جامعه فراهم شده و با قیمت مناسب در دسترس همگان قرار گیرند.

پی‌نوشت دو: برخی محققان اصول دیگری نیز همچون quality و یا effectiveness را در کنار سه عنصر فوق مطرح کرده‌اند. گرچه این اصول نیز از اهمیت بالایی برخوردار هستند اما سه اصلی که بیان شد اجزاء جدایی‌ناپذیر تمامی تحقیقات این حوزه هستند.

پی‌نوشت سه: به‌منظور دسترسی آسان‌تر به این سلسله مطالب، ازاین‌پس خوانندگان عزیز می‌توانند به مطالب نوشته شده توسط محمدرضا نعمت الهی ([e-mail]) در وبلاگ مراجعه نمایند.

محمدرضا نعمت الهی